Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt nowelizacji ustawy o efektywności energetycznej (UC77), który wprowadza istotne zmiany dla instytucji publicznych, w tym gmin, powiatów i województw. Nowe przepisy nakładają na samorządy konkretne obowiązki w zakresie redukcji zużycia energii oraz wymagają systematycznego planowania i raportowania. To wciąż projekt – ostateczne terminy będą znane po zakończeniu procesu legislacyjnego. 

Najważniejsze planowane zmiany, które dotyczą jednostek samorządu terytorialnego to m.in.:

Kluczowy obowiązek: redukcja zużycia energii o 1,9% rocznie 

Zgodnie z projektowanym art. 9a ustawy, instytucje publiczne będą zobowiązane do zmniejszenia całkowitego zużycia energii finalnej o co najmniej 1,9% rocznie względem poziomu z roku bazowego 2021. Energia finalna to energia dostarczana bezpośrednio do użytkownika końcowego (energia elektryczna, ciepło, gaz, paliwa) po potrąceniu strat wytwarzania i przesyłu. 

Rozliczenie odbywa się w okresach trzyletnich – cel uznaje się za zrealizowany, jeśli średnioroczna redukcja wynosi co najmniej 1,9%. Wyłączeniami objęto publiczny transport zbiorowy, siły zbrojne oraz podmioty realizujące zadania z ustawy o zarządzaniu kryzysowym. 

Gminy, powiaty i województwa ponoszą odpowiedzialność za wyznaczenie poziomów redukcji dla podległych jednostek oraz określenie zasad realizacji i rozliczania tego obowiązku. 

Plan zużycia energii finalnej 

Nowelizacja wprowadza obowiązek sporządzenia dziesięcioletniego planu zużycia energii finalnej (art. 9d). Plan należy przyjąć do 31 grudnia roku poprzedzającego rozpoczęcie nowej perspektywy. 

Plan musi zawierać: 

• średnioroczne zużycie energii w 2021 r. w podziale na nośniki (energia elektryczna, ciepło, gaz, paliwa), 
• harmonogram działań służących poprawie efektywności energetycznej, 
• prognozę zmniejszenia zużycia energii na kolejne lata,
  informację o analizie wykonalności umowy EPC (jeśli dotyczy). 

Po przyjęciu plan należy wprowadzić do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) oraz opublikować na stronie internetowej gminy. 

System raportowania 

Instytucje publiczne są zobowiązane co roku przygotowywać raport z realizacji celu i wprowadzać go do CEEB do 31 marca. W przypadku JST raport trafia do marszałka województwa, który monitoruje wykonanie obowiązku, a w razie nieprawidłowości wzywa do uzupełnienia. Marszałek sporządza raport zbiorczy i przekazuje go Prezesowi URE do 30 czerwca. Prezes URE publikuje w BIP informację o zużyciu energii i poziomie wykonania celu przez poszczególne instytucje. 

Instytucja, która nie osiągnęła wymaganego poziomu redukcji, przygotowuje plan działań naprawczych i przekazuje go Prezesowi URE do 30 czerwca roku następującego po roku rozliczeniowym. 

Nowa rola gmin w programach dofinansowań 

Wprowadzono mechanizm współpracy gmin z podmiotami zobowiązanymi realizującymi programy dofinansowań (białe certyfikaty). Podmiot zobowiązany może przekazać do wójta/burmistrza/prezydenta regulamin programu, a gmina publikuje go wraz z informacją o naborze deklaracji od mieszkańców. Ułatwia to dostęp do wsparcia na termomodernizację, wymianę źródeł ciepła czy instalacje OZE. 

Jak gminy powinny się przygotować? 

Przed wejściem w życie przepisów: 

• zebrać i zweryfikować dane o zużyciu energii za 2021 r. dla wszystkich jednostek,
• uzupełnić wpisy w CEEB, 
• przeprowadzić analizę potencjału oszczędności, 
• zidentyfikować źródła finansowania. 

Po wejściu w życie nowelizacji: 

• opracować 10-letni plan zużycia energii finalnej, 
• wprowadzić plan do CEEB i opublikować na stronie gminy, 
• wdrożyć system monitoringu zużycia, 
• ustalić zasady rozliczania celu między jednostki organizacyjne, 
• przygotować procedury raportowania do marszałka województwa. 

Warto rozważyć również współpracę z audytorami energetycznymi, umowy EPC z gwarancją oszczędności oraz szkolenia dla osób odpowiedzialnych za zarządzanie energią. 

Projekt ustawy z 30 września 2025 r. (numer UC77) dostępny jest w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12402653

Autor: Piotr Kępa - kierownik działu gospodarki niskoemisyjnej, Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.